Umowa o dzieło

Czym się charakteryzuje?

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić czym jest umowa o dzieło. Umowa o dzieło jest jedną z najpopularniejszych umów cywilnoprawnych, to rodzaj umowy odpłatnej, konsensualnej oraz wzajemnej. Zawierając umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty określonego wynagrodzenia. Przedmiotem umowy o dzieło może być wytworzenie przedmiotów, bądź ich przerobienie lub naprawa przedmiotów już istniejących. Przed podpisaniem kontraktu należy dokładnie zapoznać się z treścią art. 627 do 646 kodeksu cywilnego, gdyż wspomniane przepisy regulują ten rodzaj zobowiązania.

Umowa o dzieło vs. umowa zlecenie

Umowa o dzieło w systemie prawnym to nie to samo co zlecenie. Zasadniczą różnicą jest fakt, że umowę o dzieło charakteryzuje odpłatność, zamawiający jest bowiem zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia. Ponadto, osoba wykonująca dzieło ponosi odpowiedzialność za osiągnięcie końcowego rezultatu, w przeciwieństwie do przyjmującego zlecenie, który zobowiązany jest jedynie do dokonania określonej czynności z należytą starannością. Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie za oczekiwany rezultat obejmuje również ewentualne wady, do których stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży.

Należyta staranność wykonawcy

Prawidłowe wykonanie dzieła może wymać współdziałania kontrahentów, dzieło co do zasady nie musi być wykonane osobiście przez wykonawcę. Jeżeli przyjmujący zamówienie był gotów stworzyć dzieło, lecz przeszkodziła mu w tym przyczyna dotycząca zamawiającego, to odmowa zapłaty nie jest dopuszczalna, należy więc zapłacić wykonawcy całe umówione wynagrodzenie. W tym przypadku dopuszczalne jest jednak odliczenie kwoty odpowiadającej temu, co wykonawca zaoszczędził poprzez niewykonanie dzieła.

Przedmiot kontraktu

Umowa o dzieło jest umową rezultatu co oznacza, że jego istotą jest dążenie do powstania umówionego dzieła. Rezultat ten może mieć zarówno charakter materialny taki jak np. wykonanie ogrodzenia, jak i niematerialny czyli np. stworzenie utworu muzycznego. W literaturze przedmiotu dokonano wyodrębnienia tzw. umowy o dzieło autorskie. W przypadku dzieł stanowiących utwór w rozumieniu art. 1 u.p.a.p.p. zalecane jest uwzględnienie w kontrakcie odpowiednich postanowień, które zabezpieczą przejście ewentualnych praw autorskich.

Kosztorys, ryczałt, czy stawka godzinowa?

W przypadku braku określenia wysokości wynagrodzenia lub podstaw do jego ustalenia uznaje się, że należne jest zwykłe wynagrodzenie za dzieło danego rodzaju. Jeżeli określenie należnej kwoty w oparciu o powyższe zasady okaże się utrudnione, przyjmującemu zamówienie należy się kwota, która odpowiadać będzie nakładowi pracy.

Kosztorys

Dopuszczalne jest także wykorzystanie w kontrakcie wynagrodzenia kosztorysowego, czyli zestawienia planowanych prac oraz przewidywanych kosztów wchodzących w zakres dzieła. Jeśli zarządzenie organu państwowego zmieniło wysokość cen lub stawek, na których oparto kosztorys, każda ze stron może żądać jego odpowiedniej zmiany. Wynagrodzenie może też ulec zmianie, gdy zamawiający sporządzając wykaz prac niezbędnych do realizacji dzieła nie uwzględnił części z tych prac, lub gdy kosztorys sporządzał wykonawca, ale nie mógł na etapie jego sporządzenia przewidzieć konieczności wykonania prac dodatkowych, ale niezbędnych do wykonania dzieła. Zgodnie z utrwalonym poglądem wyrażonym w orzecznictwie, żądanie zmiany nie jest dopuszczalne w okresie zwłoki dłużnika, a także w odniesieniu do należności uiszczonej za materiały lub robociznę przed zmianą cen.

Ryczałt

Ryczałt to ustalona kwota pieniężna należna wykonawcy za całość dzieła. Jeśli uzgodniono, że wykonawcy będzie przysługiwał ryczałt, to wykluczona zostaje możliwość żądania przez przyjmującego zamówienie jego podwyższenia, dotyczy to również przypadków, gdy podczas zawierania kontraktu nie można było przewidzieć kosztu lub rozmiaru prac. Ustawodawca przewidział jeden wyjątek od tej zasady – w przypadku, gdy wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie zobowiązania groziłoby wykonawcy rażącą stratą, wtedy sąd może zdecydować o podwyższeniu ryczałtu, a nawet o rozwiązaniu kontraktu.

Stawka godzinowa

Zasada swobody umów gwarantuje stronom możliwość konstruowania kontraktów na własnych zasadach, w granicach obowiązującego prawa. W tym kontekście warto podkreślić możliwość ustalenia płatności godzinowej, która będzie uzależniona od czasu pracy nad dziełem. Wybór tego rodzaju rozliczenia nie przesądza o tym, że kontrakt ma charakter umowy o pracę, bowiem kontrakty zawsze należy interpretować całościowo, mając na uwadze cel oraz zgodny zamiar stron. Rozliczanie umowy o dzieło stawką godzinową należy uznać jednak za ryzykowne, gdyż co do zasady z charakteru umowy o dzieło wynika, że zamawiającego nie powinno interesować ile czasu wykonawca spędzi na wykonywaniu umowy. Taki sposób rozliczenia się stron może niebezpiecznie zbliżyć charakter umowy do umowy zlecenia.

Negocjując stawkę należy bazować na kwocie w przeliczeniu na wartość brutto oraz netto, uwzględniając koszty uzyskania przychodu oraz stawki podatku. Przydatnym narzędziem w tym zakresie są kalkulatory internetowe, które pozwalają na natychmiastowe przeliczenie kwot w oparciu o aktualne przepisy prawa. Poświęcając zaledwie kilka minut można zatem dowiedzieć się jaką kwotę kontrahent wypłaci na tzw. „rękę”.

Najczęściej wypłata następuje w momencie oddania dzieła, lecz umowa między stronami może regulować tę kwestię odmiennie. W przypadku oddawania dzieła częściami, dopuszczalne jest ustalenie, że wypłaty wynagrodzenia będą następować wraz z oddaniem poszczególnych części.

Uprawnienia zamawiającego

Ustawodawca zabezpieczył pozycję stron na wypadek wadliwego, czy też sprzecznego z umową wykonania kontraktu. W takim wypadku zamawiający ma prawo wezwania do zmiany sposobu wykonania umowy w wyznaczonym, dodatkowym terminie. Jeżeli kontrahent jest związany umową i nie reaguje na wezwania do zmiany, a wyznaczony termin bezskutecznie upłynie, to zamawiający ma możliwość złożenia oświadczenia o odstąpieniu lub powierzenia poprawienia lub dalszego tworzenia dzieła innej osobie, na koszt oraz niebezpieczeństwo wykonawcy. Jeżeli to zamawiający dostarczył materiały potrzebne do stworzenia dzieła może on w zaistniałej sytuacji żądać, żeby przyjmujący zamówienie zwrócił materiały oraz wydał rozpoczęte dzieło.

Wykonawca nie może rażąco opóźniać się z wydaniem umówionego dzieła. Jeżeli opóźnienie wykonawcy z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła jest tak dalekie, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w terminie umownie określonym, druga strona może bez wyznaczania dodatkowego terminu odstąpić od niej jeszcze przed upływem w/w terminu.

Do chwili ukończenia dzieła, zamawiający może w dowolnym momencie odstąpić od umowy jedynie płacąc umówioną kwotę, ma również prawo do odliczenia kwoty, jaką wykonawca w tym wypadku zaoszczędził.

Odstąpienie czy wypowiedzenie?

Uwaga! Umowy o dzieło nie można wypowiedzieć, można natomiast od niej odstąpić. Wypowiedzenie jest dopuszczalne, gdy zobowiązanie ma charakter ciągły, czyli gdy to upływ czasu ma wpływ na rozmiar świadczeń, przykładem kontraktu o charakterze ciągłym jest umowa najmu na czas nieokreślony. W przypadku umowy o dzieło możliwe jest złożenie oświadczenia o odstąpieniu, które powoduje przyjęcie fikcji prawnej, że kontrakt ten nigdy nie został zawarty, a w konsekwencji strony zobowiązane są do zwrotu tego, co już świadczono.

Zalety umowy o dzieło

Jedną z największych zalet omawianego kontraktu dla przyjmującego zamówienie jest dowolność sposobu wykonania dzieła. Wykonawca może tworzyć dzieło w wybranym przez siebie miejscu i czasie, chyba że co innego wynika z treści umowy. Kolejnym atutem są wspomniane już najniższe koszty w zestawieniu np. z umową o pracę.

Pobierz darmowy wzór umowy o dzieło w formacie pdf, word, doc – druk

Wzór dokumentu w formacie pdf i docx jest dostępny do pobrania poniżej (wzór umowy o dzieło wraz z rachunkiem). Do pobrania wzoru nie jest konieczna żadna dodatkowa instalacja programów.

Wiele osób decyduje się na korzystanie z gotowych wzorów oraz ich modyfikację przez dodanie własnych postanowień. Choć skorzystanie ze wzoru może wydawać się ekonomicznie korzystne, to modyfikując szablon umowy, nawet ten przygotowany przez profesjonalistę, należy liczyć się z powstaniem błędów. Do naszej kancelarii niejednokrotnie zgłaszają się osoby, które modyfikując umowy w opisany powyżej sposób napotkały problemy przy jej wykonaniu, a to z uwagi na fakt, że szablon nie był odpowiednio dostosowany do specyfiki zobowiązania oraz indywidualnych potrzeb klienta. Jeśli potrzebujesz pomocy w przygotowaniu umowy o dzieło zapraszamy do skorzystania z usług naszej kancelarii! Uwaga!  – przed podpisaniem jakiejkolwiek dokumentu należy go dokładnie przeczytać, w szczególności korzystając ze wzoru, nawet drobne modyfikacje mogą mieć kluczowe znaczenie. Pamiętaj, że w umowie o dzieło zawrzeć można postanowienia dotyczące: kar umownych, sposobu przekazania dzieła, prorogatio fori, czyli sądu właściwego w przypadku sporów wynikających z umowy, poufności, prawa właściwego, klauzuli przetwarzania danych osobowych, kontaktu do kontrahenta, a także postanowienie dotyczące dopuszczalnych form dokonywania zmian w kontrakcie. W ramach umowy o dzieło niezwykle istotnym elementem jest również prawidłowe oraz dokładne określenie przedmiotu umowy o dzieło.

Składki ZUS i podatki

Umowa o dzieło nie stanowi podstawy do objęcia wykonawcy ubezpieczeniami społecznymi (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe), ani zdrowotnym, nie ma zatem obowiązku odprowadzenia składek ZUS. Od 2021 r. istnieje jednak obowiązek zgłoszenia kontraktu do ZUS w terminie 7 dni od jej podpisania za pomocą formularza RUD. Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonuje bowiem licznych kontroli umów o dzieło, sprawdzając, czy ich podpisanie było prawnie uzasadnione. Co istotne, w przypadku gdy pracownik zdecyduje się na podpisanie dodatkowej umowy o dzieło z pracodawcą, wtedy podlega składkom. W tym miejscu uwidaczniają się dalsze różnice pomiędzy umową o dzieło, a umową zlecenia, gdyż zleceniobiorca objęty jest ubezpieczeniami emerytalnym, rentowym, zdrowotnym oraz wypadkowym. W przypadku wspomnianej umowy to zleceniodawca, jako płatnik składek zobowiązany jest do zgłoszenia zleceniobiorcy do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS.

Przyjmujący zamówienie ponosi koszty uzyskania przychodu w wysokości 20 lub 50%, w zależności od rodzaju zobowiązania. Koszty te może z powodzeniem odliczyć od podstawy opodatkowania. W przypadku kontraktów opiewających na kwoty do 200 zł brutto zastosowanie ma tzw. podatek zryczałtowany, przy jego ustalaniu nie uwzględnia się kosztów uzyskania przychodu. Strona będąca osobą fizyczną podatek dochodowy rozlicza na formularzu PIT-36. Z kolei osoba prawna lub prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą musi rozliczyć przychód na formularzu PIT-37.

Jakie kroki należy podjąć, gdy kontrahent nie współpracuje?

W pierwszej kolejności zalecana jest rozmowa oraz polubowne rozwiązanie sporu. Jeśli to nie zadziała, możesz skorzystać z jednego z uprawnień przewidzianych w ustawie lub umowie. W przypadku poważnego sporu, gdy kontrahent związany umową nie reaguje na komunikaty zgłoś się do specjalisty, który pomoże w jego rozwiązaniu.